Rodzaje przerzutek Shimano

Shimano od lat jest jednym z największych producentów osprzętu rowerowego na świecie. Jednym z kluczowych produktów koncernu są napędy, które w obecnej formie i w większości zastosowań nie mogą obejść się bez przerzutek. Czym różnią się one między sobą i co warto wiedzieć o przerzutkach Shimano, aby wybrać odpowiednią?

Za co odpowiada przerzutka w rowerze?

Dla bardziej doświadczonych rowerzystów to kwestia oczywista, ale dla osób mniej obytych w temacie może nie być to takie proste. Jeszcze do niedawna, a nawet dzisiaj, można było spotkać się chwytem marketingowym, albo przechwalaniem dotyczącym ilości przerzutek w rowerze: “Rower posiada 18 przerzutek.”, “Mój rower ma 24 przerzutki.”. W rzeczywistości typowy rower wyposażony jest w jedną lub dwie przerzutki, a określenia tego typu są błędne i odnoszą się do ilości przełożeń, albo inaczej biegów. Co prawda ilość podawanych przełożeń w takich określeniach również mija się z praktyką, ale to temat na inną historię.

Czym jest zatem przerzutka? To element układu napędowego roweru, będący częścią systemu zmiany przełożeń. W takim mechanizmie można by określić ją jako element wykonawczy, który “wykonuje polecenia” elementu sterującego, jakim jest manetka. Oczywiście do działania tego układu wymagane jest połączenie między nimi, w tradycyjnym wydaniu w formie linki, a coraz częściej jest to przewód, albo fale radiowe, przenoszące sygnały elektryczne. Przerzutka reaguje zatem na polecenia i w skutek napinania jej sprężyny przesuwa poprowadzony w jej wózku łańcuch i utrzymuje go na wybieranych przy pomocy manetki trybach - przełożeniach, pozwalając na zachowanie kontroli pomiędzy stosunkiem rytmu pedałowania i wkładanej siły do prędkości jazdy.

Najogólniej przerzutki można podzielić na przednie i tylne, które zasadniczo różnią się między sobą budową i sposobem działania, ale wykonują podobne podstawowe zadanie - umożliwiają zmianę położenia łańcucha i jego pracę na innych zębatkach.

Tylne przerzutki Shimano - podstawowe systemy i oznaczenia

Tylna przerzutka w rowerze odpowiada nie tylko za możliwość wyboru odpowiedniego przełożenia, ale również za napinanie łańcucha i jego stabilność. Widać to szczególnie podczas jazdy po nierównościach, przez co obecnie wyższej klasy przerzutki górskie wyposaża się w tzw. sprzęgło. W przypadku Shimano taką konstrukcję oznaczono jako Shadow RD+. Podobne oznaczenie posiada system Shadow RD (bez plusa), w którym niskoprofilowy kształt przerzutki został dostosowany w taki sposób, aby cały mechanizm jak najmniej odstawał od obrysu roweru, co czyni go mniej podatnym na uszkodzenia w czasie jazdy w terenie. Nie posiada on jednak sprzęgła w odróżnieniu od konstrukcji Shadow RD+ posiadającej obie te zalety.

W kontekście kompatybilności z napędem i pojemnością przerzutki istotny jest jej wózek, a dokładniej jego długość. Shimano stosuje oznaczenia: SS, GS i SGS, które oznaczają odpowiednio wózek: krótki, średni i długi. Im większe zębatki na kasecie, tym konieczne jest stosowanie dłuższego wózka, który będzie w stanie odpowiednio poprowadzić na nich łańcuch.

Przerzutka Shimano Tourney z oznaczeniem SIS

Na niższej klasy i starszych przerzutkach oraz manetkach znajdziemy oznaczenie SIS - Shimano Index System. To nic innego jak indeksowana zmiana przełożeń, tj. manetka działa skokowo naciągając linkę o precyzyjną długość, aby umieścić łańcuch na odpowiednim biegu. W napędzie bez indeksacji manetka naciąga linkę płynnie, bez skokowo, przez co naciągnięcie linki o odpowiednią długość stoi po stronie użytkownika. Czyli w praktyce wymaga więcej wprawy i wyczucia, a indeksacja występuje w praktycznie każdym dzisiejszym napędzie, stąd to oznaczenie nie występuje na większości średniej i wyższej klasy komponentach.

Shimano Di2

W kolejnych przedstawianych rodzajach i typach przerzutek znajdziemy czasem ich wersję Di2 - elektroniczną. Dotyczy to głównie wysokiej klasy napędów szosowych i górskich, a dzisiaj również tych dedykowanych do zaawansowanych e-bike’ów. System ten w odróżnieniu od tradycyjnych przerzutek zastępuje linkę sygnałami elektrycznymi. W związku z tym w przerzutce stosuje się serwomechanizm (silnik elektryczny) i łączy się go z użyciem przewodu z sterującą manetką wyposażoną w odpowiednie układy elektroniczne i przyciski.

Napęd szosowy Shimano Ultegra Di2 w rowerze Trek Emonda SL 7 2023

Oczywiście takie rozwiązanie wymaga zastosowania dopasowanych elementów z całego systemu. Zalety to przede wszystkim jeszcze większa precyzja, łatwość i szybkość zmiany przełożeń. To głównie wybór zawodników i zaawansowanych amatorów kolarstwa.

Przednie przerzutki Shimano - czym się różnią?

Przednia przerzutka odpowiada za zrzucanie i wrzucanie łańcucha na odpowiednie zębatki korby. Standardowo obsługuje 2 lub 3 przełożenia i w takich wersjach występują. Dedykowana przerzutka 2-rzędowa różni się zazwyczaj pod kątem budowy wózka, który jest nieco mniejszy, ale często można uzyskać kompatybilność z systemem 3-rzędowym z wykorzystaniem odpowiedniej manetki. (Oczywiście należy się najpierw upewnić, czy w danym przypadku to zadziała. Posługując się np. tabelą kompatybilności producenta.).

Istotną kwestią w przypadku przednich przerzutek jest ich system mocowania, który zadecyduje o tym, czy będzie możliwe jej zainstalowanie do ramy danego roweru. Można rozróżnić sposoby montażu:

• na obejmę zakładaną na rurę podsiodłową ramy. Ważna jest tu średnica rury, jak i obejmy, ale często w zestawie dodawane są odpowiednie adaptery do popularnych rozmiarów;
• direct mount - rama posiada specjalnie przygotowane otwory, do których bezpośrednio przykręca się przerzutkę;
• E-type - do osi suportu. Przerzutka przykręcana jest do specjalnego adaptera, który mocuje się przy suporcie. Dodatkowo jest przykręcana do ramy i wymaga przygotowanych otworów w odpowiednim standardzie: S1, S2 lub S3.

Rower MTB Polygon Xtrada 6 wyposażony w napęd z przednią przerzutką Shimano typu Side Swing

Równie istotny jest sposób prowadzenia linki. W starszych rowerach można znaleźć jej prowadzenie po górnej rurze ramy, w nieco nowszych częściej znajdziemy prowadzenie po dolnej rurze, w tym wewnętrzne. W kolejnych mocuje się przerzutki z poprowadzeniem linki w przód roweru. Określają to odpowiednio terminy:

• Top Pull,
• Bottom/Down Pull,
• Dual Pull - możliwość prowadzenia linki górą lub dołem,
• Front Pull.

Budowę przedniej przerzutki określają również typy:

• Top Swing - wózek znajduje się nad obejmą mocującą;
• Down Swing - wózek poniżej obejmy;
• Side Swing - wózek również pod obejmą, ale linka została poprowadzona do przodu (Front Pull). Taka przerzutka porusza się w innej osi i charakteryzuje się lżejszą zmianą biegów.

Hierarchia Shimano

Shimano swoje napędy produkuje pod różnymi oznaczeniami, tzw. grupami. Grupa obejmuje komponenty składające się w cały układ napędowy (zazwyczaj) i stanowi również o klasie danego sprzętu. Poszczególne grupy między sobą rozłożone są w sposób hierarchiczny, który jest utrzymywany od lat wraz ze zmieniającymi się generacjami. Oznacza to, że komponenty z danej serii wyposażone są w nowsze rozwiązania technologiczne i wykonywane są z wyższej jakości materiałów niż te z niższych. Oczywiście najbardziej skuteczne rozwiązania z biegiem lat przechodzą do niższych grup, jednak zawsze elementy pochodzące ze skrajnych grup osprzętu znacznie różnią się między sobą precyzją działania, a w dużej mierze również wagą, istotną w przypadku sprzętu najwyższej klasy do zastosowań wyczynowych.

Przerzutki górskie Shimano

Jedną z rodzin osprzętu Shimano jest seria grup górskich. Pochodzące z niej przerzutki naturalnie znajdziemy w rowerach MTB lub często również w rowerach turystycznych, crossowych, czy trekkingowych.

Tylna przerzutka górska Shimano Deore XT w rowerze MTB Trek Fuel EX 8 XT 2022

W rowerach górskich coraz częściej stosuje się napędy pozbawione przedniej przerzutki, które aby zrekompensować brak możliwości zmiany przełożenia z przodu posiadają kasetę o dużej rozpiętości z tyłu. Wymaga to również zastosowania przerzutki o odpowiednio dużej pojemności. W przypadku Shimano nadal mamy jednak możliwość złożenia napędu z przednią przerzutką, nawet w najwyższej grupie - Shimano XTR, w tym w wersji elektronicznej Di2.

Poszczególne grupy w hierarchii to:

• XTR
• Deore XT
• SLX
• Deore
• Alivio
• Acera
• Altus
• Tourney

Napędy górskie obsługują od 6 do 12 przełożeń z tyłu i od 1 do 3 z przodu. Wszystkie wyższe w hierarchii, od Deore włącznie, posiadają wersję 12 rzędowe, a co za tym idzie ich komponenty są w pełni ze sobą kompatybilne pomiędzy grupami. Dla fanów downhillu Shimano w ofercie posiada również osprzęt z serii Saint i Zee o jeszcze trwalszej budowie, dostosowanej do obsługiwania twardszych przełożeń potrzebnych na szybkich zjazdach.

Przerzutki szosowe Shimano

Jednym z największych segmentów osprzętu Shimano są również napędy szosowe. Oczywiście znajdziemy je w rowerach szosowych, ale także w rowerach z płaską kierownicą do szybkiej jazdy po mieście, czy w rowerach fitness. W kolarstwie szosowym typowo wykorzystuje się napędy z dwoma przełożeniami z przodu, w których znajdziemy tylną i przednią przerzutkę. W tym segmencie grupa osprzętu ma istotny wpływ na ilość przełożeń z tyłu, ale podobnie jak w MTB coraz większa ilość grup w hierarchii od góry obsługuje 12 przełożeń z tyłu - Dura-Ace, Ultegra i 105 w nowej wersji Di2.

Napęd z przerzutkami szosowymi Shimano 105 w rowerze szosowym Trek Emonda ALR 5 Disc 2022

Grupy w hierarchii szosowej to:

• Dura-Ace
• Ultegra
• 105
• Tiagra
• Sora
• Claris
• Tourney

Topowe grupy - Dura-Ace i Ultegra, a także bardziej przystępna 105 występują w wersjach elektronicznych. Napędy szosowe, albo ich poszczególne elementy znajdziemy też często w rowerach gravelowych, szczególnie w niższym segmencie cenowym. Shimano w ofercie posiada również dedykowany osprzęt do graveli - Shimano GRX, który może pochwalić się m.in. przerzutkami wyposażonymi w sprzęgło zwiększające stabilność pracy łańcucha na nierównościach.

Tylna przerzutka gravelowa Shimano GRX RDX812 w rowerze szutrowym Marin Headlands 2 2022

Przerzutki trekkingowe Shimano

W rowerach trekkingowych znajdziemy również specjalnie przygotowany pod ich kątem osprzęt. W głównej mierze bazuje on na rozwiązaniach z grup górskich, jednak nie musi cechować się taką odpornością, ani gwarantować najskuteczniejszego działania z zawodniczych grup.

Najwyższyy model przerzutki trekkingowej - Deore XT T8000 w rowerze crossowym Unibike Xenon 2022

Osprzęt trekkingowy to:

• Deore XT
• Deore
• Alivio
• Acera

Jak widać nazwy łączą się z komponentami górskimi, natomiast są to inne modele. Osprzęt górski w oznaczeniu producenta posiada literę “M”, natomiast trekkingowy “T”. Dlatego wybierając, np. tylną przerzutkę, należy koniecznie zwrócić na to uwagę. Szczególnie decydując się na zakup przerzutki MTB Deore lub Deore XT, gdzie różnica jest dość wyraźna i wiąże się z brakiem sprzęgła w modelach trekkingowych.

Przerzutki miejskie Shimano

Nieco innym działaniem od tradycyjnych przerzutek charakteryzują się piasty wielobiegowe. Tzw. “wewnętrzne przerzutki” to mechanizmy, w których system zmiany przełożeń niejako zamknięto w konstrukcji piasty, w której układ zębatek i ich wzajemne położenie, które można zmieniać, pozwala na dobór biegu w czasie jazdy, jak i na postoju. Szczególnie popularne są w rowerach miejskich, a rzadziej można je znaleźć również w modelach trekkingowych, czy innych skierowanych do rekreacyjnych odbiorców.

Rower miejski Giant Attend CS LDS 2022 wyposażony w napęd z 8-biegową piastą Shimano Nexus

Modele piast Shimano Nexus występują w wersjach:3, 7 lub 8 biegowej. Wyżej w hierarchii jest natomiast osprzęt Shimano Alfine, który obejmuje piasty 8 i 11 biegowe, w tym w wersji elektronicznej - Di2.

Do rowerów do jazdy w miejskich warunkach o bardziej sportowym charakterze Shimano przygotowało również dedykowany osprzęt z serii Metrea, a dla rowerów składanych dedykowaną kolekcję Capreo.

Przerzutki Shimano do rowerów elektrycznych

Działanie nowoczesnych e-bike’ów, zwłaszcza tych wyposażonych w centralny silnik, wymaga zastosowania dostosowanego do ich potrzeb i możliwości napędu. Jednostka napędowa dokładając dodatkowe “waty” w napędzanie roweru istotnie wpływa na stopień zużycia komponentów i wymaga trwalszych rozwiązań. Dlatego w ofercie Shimano znajdziemy przerzutki dostosowane do rowerów elektrycznych.

Są to:

• Deore XT M8150 - elektroniczna Di2
• Shimano Cues Di2
• Deore XT i Deore z serii Linkglide

Cues i XT8150 to nowość w ofercie Shimano. Te elektroniczne przerzutki wyposażono m.in. w możliwość zasilania z wbudowanego akumulatora e-bike’a i opcję automatycznej zmiany przełożeń wraz z systemem Shimano Steps.